Medicijnen naar wens van de patiënt #hoedan?

Nederland telt zo’n 5 à 7.000 bijnierpatiënten. Dagelijks gebruiken zij het medicijn hydrocortison dat hun tekort aan bijnierschorshormoon opvangt. Tot voor kort was er maar 1 geregistreerd middel van uitsluitend 20 mg tablet waar patiënten niet tevreden mee waren.

Daarnaast was er lokale productie en zogenoemde doorgeleverde bereidingen van capsules en tabletten in diverse maten. Met als gevolg: te veel variaties en schommelingen, soms geen of onvoldoende productie, geen constante kwaliteit en betrouwbaarheid. Bovendien smaakten de tabletten ronduit smerig.

Ongemak en doseringsproblemen

De tabletten zorgden voor ongemak en leidden soms zelfs tot problemen. De individuele dosering van het medicijn luistert nauw, het middel is levensreddend. De tabletten gaven onder meer problemen bij de dosering. Mensen braken ze doormidden als ze minder nodig hadden. Maar een halve tablet bevat niet precies de helft van de werkzame stof. En in een pillendoosje zie je geen verschil tussen de 2 en 5 mg tabletten.

Bovendien verpulverden ze de smerige tabletten bijvoorbeeld door de vla. Ze probeerden van alles om het vieze medicijn toch binnen te krijgen. Daarnaast hadden veel patiënten angst voor herhaling van de leveringsproblemen waardoor ze te grote hoeveelheden tabletten hamsterden.

Medicijnproblemen opgelost

Inmiddels zijn met een farmaceut de medicatieproblemen voor bijnierpatiënten opgelost met een nieuw middel, verkrijgbaar in 1 (wit), 5 (oranje) en 10 (rood) mg. De tabletten hebben nu een acceptabele vorm, per dosering een andere kleur voor de medicatieveiligheid, een coating tegen de bittere smaak, en ze zijn glutenvrij.

Hoe kreeg BijnierNET deze verbetering voor elkaar? 

Achterbanraadpleging

“Er zijn 2 belangrijke voorwaarden voor succes in zo’n traject”, vertelt Johan Beun, coördinator/manager van BijnierNET. “Ten eerste: je moet weten wat de vraag is. Wij hebben 4 jaar geleden een nulmeting gedaan onder de achterban, bij zowel hulpverleners als de leden van patiëntenorganisatie Bijniervereniging NVACP, waardoor we precies weten wat er speelt.”

Om zo'n verandering voor elkaar te krijgen heeft elke partij een rol: patiënten (ervaringskennis), zorgverleners (pleitbezorgers, kennis), apothekers (technische kennis), zorgverzekeraars (vergoeding) en industrie (bereiding). BijnierNET brengt ze allemaal aan tafel, in vertrouwen en met gelijkwaardige inbreng.

Historisch gegroeid

De suboptimale levering van hydrocortison is ontstaan door een aloud probleem: een te kleine markt. “Bijnierschorsinsufficiëntie is een zeldzame aandoening. Het gaat dus om een kleine doelgroep die voor de farmaceutische industrie niet echt interessant is. Daardoor was er maar 1 geregistreerd medicijn dat de doelgroep totaal niet aansprak.

Daarnaast bestond er lokale productie en later alleen doorgeleverde bereiding. Dit is vanouds bereiding in een apotheek. Zo’n apotheek levert het middel door aan andere apotheken. Inmiddels mag apotheekbereiding niet meer, maar het fenomeen ‘doorlevering’ bestaat nog doordat farmaceutische mini-fabrieken die productie hebben overgenomen.

Nadeel van doorlevering is onder meer dat er geen prijsplafond is: het middel is schaars, het is nu nodig, dus moet het er komen, koste wat kost. Ook de continuïteit van levering is daarbij niet zeker.”

Werken aan registratie

Met jaarlijks een constante vraag naar een medicijn, is doorgeleverde bereiding niet in het belang van de patiënt. Volgens Johan Beun was het de industrie inmiddels ook een doorn in het oog. Waarom dan niet samenwerken aan een adequaat geregistreerd middel? Want, als er een geregistreerd middel op de markt is dat wel voldoet aan de eisen van zorgverleners en patiënten, dan is doorlevering niet toegestaan.

“We zijn daarom in overleg gegaan met alle relevante farmabedrijven en apotheken die deze situatie ook wilden veranderen door te streven naar Nederlandse productie met Europese in plaats van Chinese of Indiase grondstoffen tegen een vaste prijs, kwaliteit en permanente beschikbaarheid. Na een weg van lange adem is er 1 fabrikant overgebleven die sinds 2018 meent dat dit middel voor een zeldzame aandoening in hun bedrijfsfilosofie past.”

Tips voor medicijnaanpassing

Wat valt er te leren van dit traject dat BijnierNET volgde om een medicijn beter te laten aansluiten op de wensen van patiënten en zorgverleners?

1. Ken de feiten

Zodra je signalen krijgt, is het belangrijk om loepzuiver bij de achterban te achterhalen hoe het zit. Ga niet in op tendensen, maar doe gedegen onderzoek. Zorg dat de database op orde is. Weet wat er speelt.

2. Zorg voor een goed relatienetwerk

Een uitgebreid netwerk dat je snel kunt aanspreken, is noodzakelijk. In dit geval van patiënten, artsen en de bereiders van de medicijnen. Bij voorkeur ‘warme’ relaties, zodat je niet eerst nog moet kennismaken. Zo heeft Johan Beun veel goede relaties die hij snel kan benaderen.

3. Breng de partijen samen

Vervolgens is het belangrijk de partijen ook samen te brengen. Dat kan door betrokkenheid in een goede functionerend NETwerk. BijnierNET heeft bijvoorbeeld ervaringsdeskundigen, verpleegkundig specialisten, een hoogleraar en medisch specialisten in het bestuur. Door die krachtenbundeling van goed ingevoerde ervaringsdeskundigen samen met zorgaanbieders en fabrikanten heeft BijnierNET dit resultaat bereikt.

4. Professioneel team inzetten

Zo'n traject met de farmaceutische industrie kost veel tijd. Deze medicijnverandering heeft alles bij elkaar meer dan 2 jaar geduurd. En het vraagt om een professionele houding, veel inzet, regelmatig overleg en accurate opvolging.

Natuurlijk zijn er vrijwilligers die zich volledig willen inzetten. Maar het is dan wel tijdelijk een fulltime baan. Daarom heeft BijnierNET ter ondersteuning van het bestuur en haar kantoor ook professionals, zoals projectcoördinatoren, webdesigners, en communicatiespecialisten om de kwaliteit en capaciteit te garanderen.